Kemoterapi, kanserin ilaçla tedavi edilmesi demektir. Kemoterapide kullanılan ilaçlar kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını önleyerek onları hasara uğratır. Klasik kemoterapiler tek başına kullanıldıkları gibi bazı ilaç kombinasyonları ile uygulandığında daha fazla etki gösterebilmektedir. Bu nedenle kemoterapi kürleri birden fazla ilaç içerebilir.

Kanserin tipine ve evresine göre hastalığı tedavi etmek, tümörün yayılımını önlemek, büyümesini yavaşlatmak, başladığı organdan vücudun diğer kısımlarına yayılmış kanser hücrelerini öldürmek ve kanserin bazı belirtilerini iyileştirmek amacıyla kemoterapi uygulanır. Bazı durumlarda kemoterapi tek tedavi seçeneğidir. Hastalığın evresine göre kemoterapi diğer tedavilerle (cerrahi ve radyoterapi) art arda veya eş zamanlı olarak uygulanır. Örneğin, ameliyat öncesi tümörü küçültmek amacıyla veya ameliyattan sonra vücutta kalma ihtimali olan kanserli hücrelerin çoğalıp yayılmasını önlemek için kemoterapi yapılabilir. Aynı uygulamalar radyoterapi öncesinde ve sonrasında geçerlidir, radyoterapi ile aynı anda kemoterapi de uygulanabilir.

Kemoterapi hastaya çok farklı yollarla uygulanabilir. Kemoterapi ilaçlarının ağızdan alınan tablet formları bulunduğu gibi, damar içine ya da doğrudan karın boşluğuna uygulanabilen şekilleri de vardır. Kemoterapi ilaçlarının uygulama yolları şu şekilde sıralanabilir:

¾ Kas içi ya da deri altına enjeksiyon: İlaçlar bu yolla doğrudan kalça, uyluk veya koldan kas içine veya kol, bacak veya karın yağ dokusundan cilt altına verilir.

¾ İntraarteriyel enjeksiyon: İlaçlar doğrudan kanseri besleyen atardamara verilir. Uygulama iğne, ya da yumuşak ince bir kateter yoluyla yapılır.

¾ İntraperitoneal: Kemoterapi İlaçları, karaciğer, bağırsaklar, mide ve yumurtalıklar gibi organları içeren periton boşluğuna verilir. Ameliyat sırasında ya da doktor tarafından karına yerleştirilen özel bir tüp yoluyla verilebilir.

¾ İntravenöz enjeksiyon/infüzyon: Kemoterapi doğrudan toplardamar içine verilir.

¾ Topikal: İlaçlar krem şeklinde cilde sürülür.

¾ Oral: İlaçlar hap veya sıvı formunda ağızdan alınır. 

Kemoterapi verilme yollarından intraperitoneal uygulama yolu, günümüzde yaygınlaşmaya başlamıştır.

Sıcak Kemoterapi nam-ı diğer Hipertermik İntraoperatif Peritoneal Kemoterapi (HIPEC/HİPEK), abdomen bölgesinde yayılmış kanseri olan hastalarda "Sitoredüktif Cerrahi" ile makroskobik boyuttaki tümörlerin alınmasının ardından, ısıtılmış kemoterapi solüsyonunun karın boşluğuna uygulanıp mikroskobik boyuttaki tümörlerin yok edilmesi işlemidir. Tümör rezeksiyonunun hemen ardından, ısıtılmış kemoterapi solüsyonunun hastanın abdomenine uygulanmasıyla birlikte, mikroskobik malignitelerin yok edilmesi hedeflenir. 

Önceleri kanserin karın zarını tutmasına tıpta tedavisi imkansız gözüyle bakılmasına karşın, ilk defa 1980 yılında “Appendiks” tümörlerinin karın zarı tutulumunda, karın içerisindeki tümörlerin temizlenmesi (Sitoredüksiyon Cerrahisi) ve sonrasında karın içerisine sıcak kemoterapi (HİPEK) uygulamasının başarılı olduğunu gösteren çalışmalar bildirilmiştir.

Günümüzde ileri evredeki yumurtalık, kolon, periton ve mide kanserlerine yönelik uygulanan cerrahi yöntemler sadece tümör eksizyonuna dayalı olmayan, daha karmaşık prosedürleri de içinde barındıran yöntemlerdir. Sitoredüktif cerrahi, makroskopik olan tüm peritoneal bulguların ameliyatla alınmasıdır. Sitoredüktif cerrahi viseral ya da paryetal peritonektomi işlemini içinde barındırır. Buradaki amaç, tüm makroskobik tümör oluşumlarının rezeksiyonunu sağlayıp patolojik riskleri ortadan kaldırmaktır. Sitoredüktif cerrahide cerrah, bir elektro-cerrahi aracı olan "Piyasemen" kullanır. Piyasemen, yüksek voltajlı elektrik aracılığıyla ısı üretir ve üretilen ısı sayesinde kanser dokusunu yakar. Sıcak kemoterapi en çok kolorektal kanserlerde ve apandisit tümörlerini tedavi etmek için kullanılır. Bununla beraber:

¾ Adrenal Kanserler

¾ Yumurtalık Kanseri

¾ Karaciğer Kanseri

¾ Pankreas Kanseri

¾ Mesothelioma gibi kanserleri tedavi etmek için de uygulanır.

Kişinin yukarıdaki hastalıklardan birini geçiriyor olması kişinin her zaman sıcak kemoterapiyle tedavi edileceği anlamına gelmez. Hastanın sıcak kemoterapiye uygun olup olmadığını belirlemek için hastanın genel sağlık durumu, yaşı, kanser türü vb. faktörler göz önüne alınır. Eğer hasta için aşağıdaki soruların bir veya birkaçının cevabı "Evet" ise sıcak kemoterapi uygulamasının faydası olmayacaktır.

¾ Kanser dokusu karın boşluğuna taşmış mı?

¾ Hasta 75 yaşından büyük mü?

¾ Hasta daha önce ağır bir kemoterapi sürecinden geçmiş mi?

¾ Hastada karaciğer veya böbrek yetmezliği var mı?

1. Aşama: Cerrahi Müdahale 

Öncelikle doktorlar, sitoredüktif cerrahi yöntemiyle alabilecekleri kadar tümörün abdominal kaviteden eksizyonunu sağlar. Sitoredüktif cerrahinin sıcak kemoterapiden önce uygulanması gerekir. Aksi takdirde, sıcak kemoterapi kanser dokularının derinine erişemez ve tedavi yeterince efektif olamaz. Fakat hastayla ilgili bazı koşullar, hastanın ameliyat edilmesini pek de mümkün kılmayabilir. Böyle bir durumda doktorlar, tedavi için başka bir yol izlemek zorundadır.

Cerrahinin hemen ardından, gözle görülemeyen kanser dokusunu yok etmek adına ameliyat sırasında ısıtılan ve tek seferlik uygulanan sıcak kemoterapi işlemi gerçekleştirilir. Normal kemoterapide kullanılan ilaçlardan Karboplatin, Sisplatin, Doksorubisin, Gemsitabin ve Pemetrekset sıcak kemoterapide de uygulanabilir. Fakat bu yöntemde, ilaçlar damara enjekte edilmez, onun yerine direkt karın boşluğuna verilir. 

Kemoterapi ilaçlarının ısıtılarak verilmesinin başlıca sebebi, ısının başlı başına anti-tümör etkisine sahip olmasıdır. Bununla birlikte ısı ilacın karın bölgesinde yüzeylere eşit olarak dağılmasını sağlar. Isının Anti-kanser ilaçların doku içine nüfuz etmesini kolaylaştırdığı ve böylece kemoterapötik ajanların kanser hücrelerini öldürme etkisini arttırdığı bilinen bir gerçektir.

Sitoredüktif cerrahi ve sıcak kemoterapi sonrası iyileşme süreci aylarca devam eder. Bu sürecin uzaması ya da kısalması, hastanın iyileşme sürecindeki benimsediği yaşam tarzına da bağlıdır. İyileşme sürecinde hastayı en çok zorlayan durum yorgunluk hissidir. Ameliyattan 2-3 ay sonra yorgunluk hissi sona erer. İyileşme sürecinde makul sınırlar içerisinde hareketli bir yaşam sürmek ve iyi beslenmek de çok önemli faktörler arasındadır.

Sıcak kemoterapinin yan etkileri normal kemoterapinin yan etkilerine benzer olsa da yan etkilerinin şiddeti normal kemoterapiye kıyasla çok daha hafiftir.

¾ Bulantı ve Kusma: Gerektiği takdirde hastaya bulantı önleyici ilaçlar verilerek bu yan etki engellenir.

¾ Letarji/Yorgunluk: Uzun süren bir ameliyattan sonra yorgunluk hissinin yaşanması normal karşılanır. Hastanın normal haline dönmesi, yorgunluk hissinin kaybolması üç ayı bulur.

¾ İştahta azalma

¾ İshal: hastaların en sık karşılaştığı yan etkilerdendir. İshal görülmesinin sebebi kemoterapi değil, prosedürün kendisidir.

¾ Sıcak kemoterapiden sonra nadiren de olsa yoğun saç dökülmesi gözlemlenebilir.

¾ Ağız ve ağız çevresinde yara

¾ Sıcak kemoterapi uygulamasından sonra, hastalarda akciğer iltihabı gözlenebilir.

¾ Sıcak kemoterapi uygulanan her 100 hastanın 7'sinde pankreas iltihabı oluşur.

¾ Her 100 hastanın 4'ünde kanama ve bağırsak yoluyla sızıntı sorunu gelişir.

¾ Sıcak Kemoterapi sonrası kandaki Beyaz Hücre sayısı düştüğü için enfeksiyon riski artar.

¾ Bağırsakta bulunan maddeler karın içine sızıp karın içi enfeksiyonları oluşturabilir.

Normal kemoterapi uygulamasında ilaç direkt olarak damara verilirken, sıcak kemoterapide ilaç karın boşluğuna verilir. Sıcak kemoterapiyle birlikte karın boşluğundaki yok edilmesi zor olan kanser hücrelerini ortadan kaldırmak kolaylaşır. Sıcak kemoterapi, yüksek dozda kemoterapi uygulanmasını mümkün hale getiren, kemoterapiyi intraperitoneal bölgede yoğunlaştıran ve vücudun geri kalan kısımlarının kemoterapiye maruz kalma oranını en aza indiren bir tedavi yöntemidir. Bununla birlikte, sıcak kemoterapinin yan etkileri daha düşüktür ve sıcak kemoterapi, kemoterapi emilimini artırarak kanser hücrelerinin kemoterapiden gördüğü etkiyi arttırır. 

Sıcak kemoterapi tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları, kemoterapi hazırlama ünitelerinde aseptik şartlarda hazırlanarak, ameliyathane ortamında hastalara uygulanmaktadır.

¾ S.S.Mehta, et al. (2016). Cytoreductive Surgery And Peritonectomy Procedures. Indian Journal of Surgical Oncology, sf: 139-151. 

¾ M.Üstün. Sıcak Kemoterapi Yan Etkileri ve Riskleri Nelerdir? (28 Aralık 2019). Sıcak Kemoterapi HIPEC Tedavisi 

¾ İstanbul Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü 

¾ Acıbadem Hayat. Sıcak Kemoterapi Nedir, Kimlere Uygulanabilir? (28 Aralık 2019). 

¾ İlerlemiş Kanserde Yeni Umut Sıcak Kemoterapi Tedavisi; Hipec. (28 Aralık 2019).

¾ https://adiyamaneah.saglik.gov.tr/

¾ https://www.medicalpark.com.tr/kemoterapi-nedir/hg-97